Krzysztof Penderecki

Krzysztof Penderecki

Opracowała Weronika Kwasigroch



Znany dyrygent i kompozytor - Krzysztof Penderecki urodził się w małym mieście, Dębicy 23 listopada 1933 roku. Powszechnie mówi się o nim, iż zapisał się w świecie muzycznym jako artysta,  który w XX wieku nie miał sobie równych. 
Krzysztof Penderecki pochodził z wielokulturowej rodziny, mianowicie ma korzenie ormiańsko-niemiecko-polskie. Dziadek kompozytora pochodził z niemiec, natomiast babcia pochodziła ze Stanisławowa i była Ormianką. Jego przygoda z muzyką, rozpoczęła się od uczęszczania na prywatne lekcje gry na fortepianie, aczkolwiek kompozytor bardzo szybko z nich zrezygnował. Miłość do muzyki rozbudził w nim widok skrzypiec swojego ojca. Oczywistością dla niego był fakt, iż wydobycie czystego dźwięku z instrumentu jakim jest fortepian nie stanowi trudności, jest to w stanie zrobić każdy, lecz ze skrzypcami sprawa okazuje się nieco bardziej skomplikowana. Młody Penderecki uwielbiał wyzwania, dlatego zakochał się w skrzypcach od pierwszego wejrzenia. Po szkole, w każdej wolnej chwili praktykował swoje umiejętności. W gimnazjum założył zespół w swojej rodzinnej miejscowości, a na studia udał się do Krakowa, gdzie rozpoczął swoją przygodę z kompozycją. 
Krzysztof Penderecki brał dodatkowe, prywatne lekcje w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. Kształcił się pod okiem Artura Malawskiego i Stanisława Wiechowicza. Niesamowitym faktem jest to, że w wieku 25 lat został wykładowcą na swojej macierzystej uczelni a w latach 1972-1987 pełnił tam funkcję rektora. 
Nazwisko kompozytora po raz pierwszy wybrzmiało na konkursie Młodych Kompozytorów Związku Kompozytorów Polskich. Uczestnicy konkursu anonimowo składali swoje partytury i po rozszyfrowaniu autorów poszczególnych prac okazało się, że zdobywcą I, II i III miejsca jest nikomu wtedy nieznany - Krzysztof Penderecki. Nagrodzonymi utworami były “Strofy”- znane obecnie na całym świecie, “Emanacje” oraz “Psalmy Dawida”. Po tym wystąpieniu kompozytor otrzymał zamówienie od słynnego festiwalu w Donaueschingen. 



De natura sonoris no. 2 na orkiestrę - partytura

Na tym wydarzeniu, został zaprezentowany utwór jego autorstwa "Fluorescencje”, za pomocą którego kompozytor podkreślił swoją pozycję w świecie muzycznym. Niesamowite dzieło Pendereckiego zostało wykonane za pomocą niekonwencjonalnych metod (wydobywano dźwięki z syreny alarmowej, bądź maszyny do pisania).  
Rok później napisał utwór zatytułowany “8’37” (znany także jako “Tren ‘Ofiarom Hiroszimy”), za który w 1961 roku otrzymał nagrodę Tribune Internationale des Compositeurs UNESCO w Paryżu. Ten utwór wybrzmiewał we wszystkich stacjach radiowych na całym świecie, co dało Krzysztofowi Pendereckiemu międzynarodowy rozgłos. Kompozytor stał się czołowym przedstawicielem muzyki awangardowej. 



Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach

Młody dyrygent stworzył niepowtarzalną technikę jaką jest sonorystyka, która polega na wysuwaniu na pierwszy plan brzmienia, barwy i faktury muzyki, tym samym umniejszając rolę melodii i harmonii. Jego dokonania w tym zakresie przyczyniły się do powstania polskiej szkoły kompozytorskiej, która została doceniona na całym świecie. Wyjątkową cechą jego twórczości jest fakt, że jego muzyka wywołuje emocjonalną reakcję wśród publiczności i niesie za sobą humanistyczne przesłanie.  
Kompozytor z Dębicy tworzył także utwory o zrozumiałej konstrukcji, treści i emocji, poza stylem awangardy, które miały być przystępne dla zwykłego słuchacza. “Pasja według św. Łukasza” jest przykładem takiego utworu, która w odczuciu muzyka była autentyczna i miała dla niego ogromne znaczenie.
W twórczości kompozytora pojawiają się również liczne symfonie. Pierwsza z nich miała na celu podsumować dotychczasową twórczość awangardową Pendereckiego. Natomiast w swoich kolejnych utworach tego gatunku, muzyk zrywał z językiem awangardowym, zaprzestał “poszukiwań” i zaczął komponować w romantycznym nurcie. 
Liczne utwory kompozytora takie jak “Polskie Requiem”, “Lacrimosa” czy “Libera me, Domine”, odnoszą się do wydarzeń historycznych, które zostały poświęcone kolejnym osobom, bądź wydarzeniom. Za pomocą utworów, Penderecki pragnął przekazać swoje odczucia i myśli i pokazać światu po czyjej konfliktu jest stronie. 
Muzykę artysty możemy usłyszeć w ścieżkach dźwiękowych filmów takich jak “Rękopis znaleziony w Saragossie” , “Lśnieniu”, “Egzorcyście”, “Masce” czy “Katyniu” reżyserii Andrzeja Wajdy. 



Artysta dyrygujacy jeden z swoich licznych koncertów

Krzysztof Penderecki był także dyrygentem, który zadebiutował na festiwalu w Dounaueschingen. W 1972 roku nagrał płytę z Wielką Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach. Dyrygował orkiestrami znanymi na całym świecie takimi jak Müncher Philharmoniker, Sinfonieorchester des Norddeutschen czy Rundfunks w Hamburgu. Kompozytor zaznaczał, że podczas dyrygowania swoimi własnymi utworami mógł pokusić się o dokładne dopracowanie szczegółów, które były zgodne z obrazem dzieła wykształconym w jego wyobraźni.
Kompozytor zmarł 29 marca 2020 roku, lecz jego muzyka nie słabnie i wywołuje u ludzi nieopisane emocje i respekt. 



Plakat z wydarzenia 6 dni muzyki - Krzysztof Penderecki

Najważniejsze kompozycje:
"Emanacje" na dwie orkiestry smyczkowe (1958-59)
"Strofy" na sopran, głos recytujący i 10 instrumentów (1959)
Muzyka do filmu "Katyń" w reż. Andrzeja Wajdy (2007)




Źródła:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Europejskie_Centrum_Muzyki_Krzysztofa_Pendereckiego
https://www.amuz.krakow.pl/event/6-dni-muzyki-krzysztof-penderecki/
https://bunkier.art.pl/?wystawy=krzysztof-penderecki-partytura-i-ogrod-muzyka-wobec-obrazu-ogrod-wobec-muzyki
https://pl.wikipedia.org/wiki/Krzysztof_Penderecki