Józef Koffler

Józef Koffler

Opracowała Aleksandra Styczeń



Józef Koffler przyszedł na świat 28 listopada 1896 roku w Stryju, na terenie dzisiejszej Ukrainy.
Od 1910 do 1914 roku był uczniem Gimnazjum w mieście swojego urodzenia, dodatkowo chodził na prywatne lekcje harmonii, kontrapunktu oraz gry na fortepianie. Między rokiem 1914 a 1923 podjął się czteroletniej służby wojskowej, a także studiował na Uniwersytecie Wiedeńskim. Studia rozpoczął na Wydziale Prawa, a w międzyczasie uczęszczał na zajęcia uczelniane u Hermanna Grädenera, gdzie ćwiczył harmonię i kompozycję. Na drugim roku studiów przeniósł się na Wydział Filozoficzny po to, aby móc studiować muzykologię. Tam jego wykładowcami byli m.in. Guido Adler, Robert Lach czy Wilhelm Fischer. Równolegle studiował dyrygenturę w Szkole Kapelmistrzowskiej pod opieką Felixa Weingartnera i Josepha Kaisera.


Zapis Sonatina. Fortepian. Op. 12 z 1931 roku

W 1923 roku Józef obronił swoją pracę doktorską z zakresu muzykologii, a po zakończeniu studiów do 1924 roku pozostał we Wiedniu i pracował jako korepetytor śpiewu oraz dyrygent chóralny w teatrach operowych i operetkowych w Burgtheater. Gdy wrócił do Polski zamieszkał we Lwowie i nauczał harmonii, form muzycznych, kompozycji i instrumentacji w Konserwatorium Polskiego Towarzystwa Muzycznego.  
W 1931 roku został członkiem Zarządu Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich w Warszawie. Podejmował też różne działania w Zarządzie Związku Polskich Muzyków Pedagogów. Lata 30 to czas, kiedy utwory Kofflera zostają docenione na forum międzynarodowym i uznane przez Międzynarodowe Towarzystwo Muzyki Współczesnej. Na IX Festiwalu Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej w Oksfordzie w 1931 „Trio smyczkowe op. 10” otrzymało wyróżnienie. W 1933 na XI Festiwalu w Amsterdamie wyróżniono „5 Variations d'après une suite de 12 tons op. 9a”, a na XVI Festiwalu w Londynie zaprezentowano „Symfonię nr 3 op. 21”. Koffler w latach 20 i 30 zajmował się również krytyką i publicystyką muzyczną.
Od 1926 do 1939 pełnił urząd redaktora naczelnego w „Orkiestrze”, a w latach 1936-1937 również w „Echu”. Jego artykuły o tematyce muzycznej pojawiały się także w takich pismach i gazetach jak „Kwartalnik Muzyczny”, „Muzyka Współczesna” czy „Ekspres Wieczorny”.


40 polskich pieśni ludowych z 1926 roku 

Gdy wybuchła II wojna światowa w 1939 roku przejął katedrę kompozycji i został prorektorem Państwowego Konserwatorium im. Mykoła Łysenki, które zostało utworzone we Lwowie po przejęciu go przez Armię Czerwoną. Najwyższa Komisja Atestacyjna w Moskwie przyznała mu tytuł naukowy profesora. W tym też okresie Koffler udzielał się w życiu muzycznym sowieckiego Lwowa. Został sekretarzem w Związku Kompozytorów Ukrainy Radzieckiej, a na lata 1939-1941 przypada czas, gdy był współorganizatorem wielu wydarzeń kulturalnych, np. w 1940 roku organizował koncerty w Kijowie, które obejmowały sesję Komitetu Organizacyjnego Związku Kompozytorów Radzieckich.
Gdy w 1941 roku wojsko niemieckie wjechało do Lwowa wraz z żoną i synem został wywieziony do getta w Wieliczce. Jego dalsze losy i okoliczności śmierci nie są znane. Najprawdopodobniej zmarł wraz z początkiem 1944 roku w okolicy Krosna. 

Józef Koffler był pierwszym polskim dodekafonistą. Gdy styl muzyczny Kofflera zaczął się rozwijać wtedy zainteresował się kompozytorskimi osiągnięciami Arnolda Schönberga (twórcę dodekafonii). Prawdopodobnie pierwsze spotkanie z dodekafonią (z gr. dodeka = dwanaście)  nastąpiło podczas jego drugiego pobytu we Wiedniu w latach 1920 – 1924. Ta technika na tyle wzbudziła jego zainteresowanie, że zgłębiał jej temat w prasie muzycznej oraz środowisku kompozytorskim. Zaznajomiony był z kompozycjami przedstawicieli Szkoły Wiedeńskiej oraz pracami teoretycznymi osób takich jak J. M. Hauer i F. H. Klein, którzy byli uznawani za pionierów dodekafonii. Jego pierwszym utworem dodekafonicznym jest Musique de ballet op. 7.
Dodekafonia to technika kompozytorska w muzyce współczesnej, która opiera się na skali dwunastodźwiękowej. Została sformułowana w XX wieku przez Arnolda Schönberga. Jest wyłącznie techniką kompozytorską, nie stylem. Powstała na skutek nowej metody dla organizowania wysokości dźwięków, która miałaby zastąpić tonalność. Schönberg zaproponował zastosowanie 12-dźwiękowej serii, a dotychczas używano 7-dźwiękowych skal durowych i molowych. Ta seria sprawia, że podstawą w kompozycji dodekafonicznej jest specyficzny układ dwunastu dźwięków chromatycznych (to takie dźwięki, które możemy znaleźć na klawiaturze pomiędzy dwoma dźwiękami o tej samej nazwie lecz umiejscowionych w innym rejestrze). 
W kompozycji dodekafonicznej nie używa się wyłącznie jednego uporządkowania 12 dźwięków, a całej rodziny takich możliwych uporządkowań. Seria ta nie posiada specyficznego rytmu, dźwięki przez to, że nie są przyporządkowane do konkretnego rejestru sprawiają, że jest to idea abstrakcyjna. Technika Schönberga była często krytykowana i poddawana w wątpliwość, ponieważ uznawano ją za zbyt matematyczną i niemuzyczną. Mimo to, na podstawie tej techniki powstało bardzo dużo ciekawej muzyki.

Najważniejsze dzieła Józefa Kofflera to:
15 wariacyj szeregu 12 tonów na fortepian;
Kantata Miłość;
Concerto for piano and orchestra op. 13.

 




Źródła:
https://sztetl.org.pl/pl/biogramy/2936-koffler-jozef
https://dodekafonia.pl/jozef-koffler/
https://culture.pl/pl/tworca/jozef-koffler
https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_Koffler#/media/Plik:J.Koffler31.jpg
https://polona.pl/item/40-polskich-piesni-ludowych,MzI5MDYyODI/11/#info:metadata
https://polona.pl/item/sonatine-op-12,ODUxMDQ5NzU/7/#info:metadata
https://pl.wikipedia.org/wiki/Dodekafonia
https://sjp.pwn.pl/szukaj/Dodekafonia.html