Andrzej Czajkowski

Andrzej Czajkowski
Opracowała Aleksandra Styczeń
Andrzej Czajkowski przyszedł na świat 1 listopada 1935 roku w Warszawie jako Robert Andrzej Krauthammer.
Przyszły kompozytor pochodził z zasymilowanej rodziny żydowskiej. W czasie II wojny światowej jego rodzina została umieszczona w getcie warszawskim, skąd udało mu się uciec z pomocą babci. Od tego momentu zaczął się posługiwać fałszywymi dokumentami, w których widniał jako Andrzej Czajkowski.
Wraz z rozwojem jego kariery, która nabrała tempa z początkiem drugiej połowy lat 50., Sol Hurok – impresario* Czajkowskiego przekonał go, aby posługiwał się francuskim zapisem swojego imienia i nazwiska - André Tchaikowsky. Od 1945 do 1948 był uczniem Państwowej Średniej Szkoły Muzycznej w Łodzi w klasie fortepianu Emmy Altberg.
Lata 1948 – 1950/1951 były czasem, gdy uczęszczał do paryskiego Konserwatorium Narodowego. Po jego ukończeniu władze PRL nakłaniały go do powrotu do Polski, oferując możliwość studiowania i dawania koncertów.
Andrzej podjął naukę w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Sopocie pod kierunkiem Olgi Ilwickiej-Dąbrowskiej z zakresu gry na fortepianie. W kraju pozostał do 1956 roku, później już zamieszkał w Londynie, gdzie osiadł do końca życia. Po drugiej wojnie światowej, w roku 1955, brał udział w 5. Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina, gdzie został laureatem VIII nagrody.
Otrzymał również pianino „Calisia”, które było specjalną nagrodą dla najmłodszego polskiego laureata. Następnie wyjechał do Brukseli, gdzie podjął się studiów pianistycznych pod kierunkiem Stefana Askenasego. W 1956 wziął udział w międzynarodowym konkursie pianistycznym Królowej Elżbiety Belgijskiej i zdobył tam III nagrodę.
Jeden z wilu listów Andrzeja do ukochanej Haliny
Niepowtarzalnym źródłem wiedzy o życiu Andrzeja Czajkowskiego jest jego korespondencja z Haliną Sander. Choć nigdy nie stworzyli związku wysyłali do siebie mnóstwo listow, w których wyażali wzajemną czulość i troskę. Codzienne sprawy, trasy koncertowe, smutki, ale także anegdotyczne historie można znaleźć w .. mój diabeł stróż - publikacji, która powstała by zachować pamięć o uczuciach Andrzeja i Haliny. Oto fragment listu z 17.03.1972:
Mam Ci jak zwykle mnóstwo do powiedzenia, ale również jak zwykle nie mam czasu pisać. Gram w tym tygodniu co wieczór: wczoraj, dziś i jutro f-moll Chopina, a potem d-moll Mozarta w Danii i krotka przerwa, w czasie której mamsię nauczyć 3-go Koncertu Bartóka! A w środku tego wszystkiego muszę jeszcze na dzień wyskoczyć do Londynu, żeby usłyszećpublicznie prawykonanie mojego Kwartetu wAnglii (ten kwartet był już wykonany w Niemczech, na urodzinach Stefana Askenase, ale to była półprywatna impreza - w Anglii Kwartet był dotąd nadawany tylko przez radiio).
Co domojego Koncertu, nie będę go na razie grał w ogóle, bo odstąpiłem prawo do prawykoania - będzie go grał prawdopodobnie Radu Lupu. Na wypadek, gdybyś tego nazwiska nie znała, pozwól się zapewnić, że Radu Lupu jest po prostu n a j w i ę k s z y m p i a n i s t ą ś w i a t a - i to nie tylko nie przsadzam, ale to w ogóle minimum, co można o nim powiedzieć. Od czasu, kiedy poprosił mnie o to wykonanie, czuję się jak Walter Mitty i trzęse się, żeby jeszcze nie zmienić zdania! Na wszelki wypoadek sam się nauczę Koncertu, żeby go ewentualnie móc zastąpić.
Pa, buzi, i napisz znowu sama, jak tylko będziesz miała ochotę.
Młody Andrzej na fotografii z lat pięćdziesiątych
Andrzej koncertował po całym świecie, od Stanów Zjednoczonych, przez Europę aż po Nową Zelandię. Towarzyszyły mu najlepsze orkiestry, dzięki którym współpracował z takimi dyrygentami jak np. Fritz Reiner, Dmitrios Mitropoulos czy Karl Böhm. Odnosił ogromne sukcesy. W jego repertuarze fortepianowym odnajdziemy utwory od Bacha do muzyki XX wieku. Czajkowski pracował również nad operą, od 1968 aż do swojej śmierci w 1982. Po 30 latach, angielski reżyser David Pountney sięgnął po jedyną operę polskiego pianisty i kompozytora, wystawiając ją na festiwalu w Bregencji. Andrzej Czajkowski zmarł w Oxfordzie mając 46 lat. Ciało przekazał na badania medyczne, czaszkę oddał Royal Shakespeare Company zastrzegając, że ma być ona używana jako rekwizyt teatralny. W 2008 roku znalazł się reżyser, który postanowił spełnić ostatnie życzenie Czajkowskiego, jednak gdy historia czaszki dostała się do prasy, wycofano ją z przedstawienia. Andrzej Czajkowski jest bohaterem reportażu „Hamlet” Hanny Krall, który znajduje się w zbiorach „Dowodu na istnienie”.
*impresario – to osoba organizująca i często finansująca koncerty oraz spektakle. Odpowiada również za konferencje, spotkania, podróże artysty lub sportowca.
Źródła:
... mój diabeł stróż Anita Janowska, Wydawnictwo Siedmiogród, Wrocław 1996
https://polona.pl/item/portret-andrzeja-czajkowskiego,MTE1MjUxOQ/0/#info:metadata
https://polona.pl/item/portret-andrzeja-czajkowskiego,MTE1MjUxNw/0/#info:metadata
https://culture.pl/pl/tworca/andrzej-czajkowski