Tekla z Bądarzewskich Baranowska

Tekla z Bądarzewskich Baranowska

Opracowała Agnieszka Garduła



Tekla urodziła się w Mławie, sto trzydziści kilometrów na północ od Warszawy. Imię dziewczynka otrzymała po swojej mamie. Z języka greckiego oznaczało ono sławiącą Boga.
Ojciec Tekli, Andrzej Bądarzewski, z zawodu był komisarzem policji. 
Maleńkie miasteczko było okolicą, do której dorosła już Tekla chętnie wracała. Rodzice wcześnie zauważyli talent muzyczny dziewczynki, prawdopodobnie w ich domu rodzinnym znajdował się fortepian. Niestety nie zachowały się informacje o nauczycielach Tekli, mógł to być pedagog zatrudniony przez rodzinę dziewczynki lub jej matka. 
Gdy Tekla była małą dziewczynką, jej rodzice podjęłi decyzję o przeprowadzce do Warszawy. Być może bywała na koncertach organizowanych w podwarszawskiej Dolinie Szwajcarskiej w Ulejach Ujazdowskich. Była to przestrzeń prezentowania muzyki, stworzona by radować uszy melomanów. Organizowao tam koncerty dobroczynne oraz zabawy muzyczne. 


Okładka Modlitwy dziewicy

Badaczom nie udło się zdobyć wielu informacji o młodości Tekli, ale ustalono że 16 maja 1852 roku w kościele Marii Panny zawarła ona związek małżeński z Janem Baranowskim. Mężczyzna był z zawodu urzędnikiem intendentury czynnej armii ( był osobą odpowiedzialną za zaopatrywanie i obsługę wojsk). W roku ceremoni zaślubin był sekretarzem guberialnym w IV Wydziale Kancelarii Generała Intendenta. W kolejnych latach Jan kilkukrotnie awansował, w 1855 roku otrzymując stopień kapitana,następnie zostal radcą honorowym, buchalterem w III Wydziale Kancelarii Generała Intendenta. W 1859 roku mąż Tekli otrzymuje stopień majora. Jego kariera kończy się prawdopodobnie w czasie powstania styczniowego w 1863 roku. 

Małżeństwo Tekli i Jana doczekało się piątki dzieci. Rodzina mieszkała na warszawskim muranowie. Tekla, oprócz wychowywania dzieci, mogła także grać na fortepianie podczas spotkań towarzsykich lub wykonując melodie dla swoich malutkich dzieci. 

Tekla stworzyła między innymi kompozycje takie jak:
Sympahtie;
Mazurek;
Mazurek brillante;
Wspomnienie rodzinnej chatki.

Spośród wszystkich skomponowanych przez Teklę utworów najbardiej znana pozostaje Modlitwa dziewicy. Utwór ten zdobył popularność nie tylko w krajach europejskich, ale także w Ameryce. Kompozycja przez lata była różnorodnie interpretowany przez kompozytorów i muzyków z całego świata. Utwór zostal nazwany jednym z najbardziej niezwykłych zjawisk w historii muzyki fortepianowej. 


Okładka zawierająca popularne utworory Tekli

O tworczości Tekli z Bądarzewskich Baranowskiej napisał biografista Louis Moreau:
Wieczna mistrzyni wśród kompozytorów sentymentalnych ballad niewiele podróżowała poza rodzinną Warszawę.Tekla Bondarzewska-Baranowska* była kompozytorką ,,jednego utworu" , ale ta kompozycja, ,,Modlitwa dziewicy", osiągnęła coś, co niemiecki krytyk nazwał ,,najbardziej niezykłym i jednocześnie najprostszym sposobem na zaistnienie z sukcesem w historii utworów pisanych na pianiono". (...) ,,Modlitwa dziewicy" Bondarzewskiej stała się standardowym narzędziem dla każdego Amerykanina szukającego wrażliwości poprzez muzykę'".

Henryk Sienkiewicz, podróżując o Ameryce, spisał swoje wrażenia dotyczące fenomenu tego utworu:
O literaturze, poezji i sztukach pięknych kobiety tutejsze niewiele mają pojęcia, przy czym poznanie literatur zagranicznych utrudnia niezjanomość obcych języków. Na talenta w edukacji kobiet mniej tu zwracają uwagi niż w Europie. Nie spotkałem kobiety, która by znala rysunek lub malarstwo. Znajomość muzyki, na nieszczęscie więcej jest rozpowszechniona, ale a to do najwyższego stopnia powszechna. Brak Amerykankom i pracy, i muzycznych zdolności, i wreszcie estetycznegopoczucia. Przeglądając nuty w różnych domach tutejszych, nie spotkałem się ani razu z Haendlem, Mozartem, Beethoveneem, Szopenem, Lisztem, mistrzami francuskimi lub włoskimi. Wszędzie znajdowałem tylko jakieś walce, polki marsz Georgia i -quousque tandem, Catilina! - La Priere d'une vierge Bądarzewskiej. Tutejsze dziewice grywaja ową ,,la prieire", jeżdżąc wraz z krzesłem wzdłuż klawiatury, wzdychając, podnosząc oczy - słowem: zupełnie jak u nas, co ma oznaczać niewinność, idealność, panieńskie tęsknoty, fałszywy apetyt i tym podobne". 


Okładka Modlitwy dziewicy

29 września 1861 roku Tekla zmarła. Był to czas manifestacji narodowo-religijnych, związanych z napiętą sytuacją polityczną oraz pogrzebem arcybiskupa Fijałkowskiego, szanowanego za aktywne działania na rzecz patriotyzmu. W wydaniu Kuriera Warszawskiego z 30 września zamieszczono nekrolog kompozytorki:
Wczoraj z tego świata zeszła w 27 roku życia, śp. Tekla z Bondarzewskich Baranowska. W głębokim smutku pogrążony Mąż wraz z pięciorgiem dzieci i Rodzeństwem zaprasza Krewnych na exportację zwłok, jutro o godzinie 4-tej po południu, z Kościoła XX Dominikanów na cmentarz Powązkowski.
Powód śmierci Tekli nie został zapisany w rzadnym dokumencie, dlatego historycy nie potrafią stwierdzić, co spotkało młodą kobietę.
Tekla nie była świadoma orgomnego wpływu, jaki wywarła na życie towarzyskie za oceanem. Jej utwory były powielane w czasopismach i gazetach, prezentowane podczas uroczystych okazji, a także grane w kameralnym gronie tylko dla najbliższych.

 

* w tekstach zachowano orginalną pisownię nazwiska kompozytorki
 

Źródła:
Beata Michalec Tekla z Bądarzewskich Baranowska. Autorka nieśmiertelnej ,,La priere d'une vierge". Miejsca, czas i ludzie. Wydawca:EKBIN, Warszawa 2012
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/23/Tekla_Badarzewska-Baranowska.jpg
https://polona.pl/item/modlitwa-dziewicy-la-priere-d-une-vierge-op-4,MTk4NjA5OQ/
https://polona.pl/item/tekla-z-badarzewskich-baranowska-kompozytorka-z-mazowsza,NjM2MjMwNjg/