Karol Szymanowski

Karol Szymanowski

Opracowała Agnieszka Garduła



Karol Szymanowski przyszedł na świat 3 lub 6 października 1882 w Tymoszówce, niewielkiej wsi oddalonej około dwieście czterdzieści kilometrów na wschód od Kijowa. Chłopiec miał starszą siostrę Annę oraz brata Feliksa. Najmłodszym dzieckiem w rodzinie była Zofia.
Rodzice gromadki Anna i Stanisław Korwin Szymanowski wychowywali swoje dzieci w duchu patriotycznym oraz zainteresowania literaturą. Czytano polską literaturę współczesną, a w czasie biesiad i wspólnych zabaw w domu szymanowskich organizowano improwizowane przedstawienia teatralne, dzięki którym w późniejszym czasie objawił się talent literacki Karola.  Przykładali oni także szczególną wagę do wykształcenia muzycznego pociech. Byli oni ich pierwszymi nauczycielami. Ojciec, Stanisław, uczył młodego Karola gry na fortepianie, gdy chłopiec miał około sześciu lat. Karol praktykował na dziełach Jana Sebastiana Bacha, Wolfganga Amadeusza Mozarta, Ludwiga van Beethovena oraz fryderyka Chopina. Do osiemnatsych urodzin młody artysta skomponował kilka utworów fortepianowych i pieśni.



Pieśni polskie: opracowali na fortepian z podłożonym tekstem Feliks Szymanowski i Karol Szymanowski.

W 1899 roku Karol ukończył sześcio klasową szkołę w Elizawetgradzie, miejscowości oddalonej osiemdziesiąt kilometrów od rodzinnej Tymoszkówki. Kontynuował własną naukę samodzielnie, ważnym elementem tych wyzwań był inspirujący dom rodzinny. po dwóch latach Karol udał się na czteroletnie studia nad techniką kompozytorską, harmonią oraz kontrapunktem do Warszawy. Pedagogiem, który podjął się kształcenia młodego Karola był Zygmunt Noskowski. Warszawiak z urodzenia, posiadał długoletnie doświadczenie w tworzeniu własnych dzieł. Miał okazję pobierać nauki od samego Stanisława Moniuszki, a jego kompozycje grane były między innymi w Berlinie i Warszawie.  Nosowski zauważył talent Szymanowskiego i, mimo swoich konserwatywnych zwyczajów, pozwolił Karolowi na pełne odkrywanie swych nietuzinkowych umiejętności.


Dwanaście pieśni : na śpiew i fortepian ; Pieśni do słów poetów niemieckich.

Kolega Szymanowskiego z czasów studenckich, Ludomir Różycki, wspominał:
[Karol] nie umiał pracować z biurokratyczną systematycznością, ale kiedy rozpoczął pracę nad jakimś utworem czy fragmentem, mógł długie godziny w skupieniu przesiadywać nad papierem nutowym, który zapisywał drobnymi znakami nutowymi [...] Kiedy pisał swoją sonatę fortepianową (pierwszą), ileż razy znajdowałem Szymanowskiego, studiującego z całą drobiazgowością strukturę pasażów fortepianowych Chopina i Skribina. W muzyce tej widział i umiał odnaleźć tajemnicę stylu fortepianowego. Rzeczywiście każdy jego pasaż miał już wówczas cechy świetnego pianizmu.
 


Portret Pawła Kochańskiego z Arturem Rubinsteinem, Stefanem Spiessem i Karolem Szymanowskim

Po 1901 roku grono młodych artystów tworzących w Warszawie skupiło się wokół grupy nazwanej Młodą Polską w muzyce. Spoiwem były podobne poglądy artystyczne oraz chęć wydawania drukiem i prezentowania utworów napisanych przez członków stowarzyszenia.
Gdy Karol Szymanowski zakończył okres nauki u Noskowskiego, wybrał się w liczne podróże. Odwiedził Berlin gdzie poznał i zainspirował się twórczością Richarda Straussa, przebywał we Włoszech oraz na Sycylii. Był także w Afryce, a gdy wracał na tereny rodzime, odwiedził po drodze Londyn i Paryż. Czas ten zainspirował Karola, zachęcił do czerpania z dokonań kultury romańskiej, a także dalekiego wschodu.   
  


Cztery pieśni : na głos i fortepian. Op. 2 No. 6, Pielgrzym

Rok 1914 oznaczał początek wielkiej wojny. Karol spędził większość tego tragicznego czasu w domu rodzinnym w Tymoszówce. Dopiero rok 1917 zmusił rodzinę Szymanowskich do opuszczenia tego miejsca. Przewrót rewolucji bolszewickiej sprawił, że rodzina straciła swój majątek. 

W 1919 roku Karol osiadł w Warszawie. By zasygnalizować swój powrót do miasta tamtejszej publiczności Karol zorganizował koncert. Odbył się on 24 stycznia 1920 roku. Podczas występu Szymanowski zaprezentował wiele swoich utworów. Niesiony nadzieją na dobry odbiór swoich kompozycji, artysta zszokowany był chłodnym przyjęciem audytorium warszawskiego. Jak sam pisał o tym zdarzeniu:
Koncert tutaj [...] dal mi wiele do myślenia, i to rzeczy dość gorzkich. Stwierdziłem ponownie to, co przed siedmiu laty zmusiło już mię raz do opuszczenia Warszawy, mianowicie, iż pomiędzy mną a publicznością polską (a przynajmniej warszawską) nie ma żadnego realnego kontaktu, że jestem im obcy, niezrozumiały, a może nawet niepotrzebny w ogólnej strukturze ,,muzyki polskiej’’, typowym [...] niegodziwcem służącym tylko na to, by wykazać, jakimi miernotami są przeważnie są warszawscy muzykusi. Europejska atmosfera mojej sztuki jest wprost nie do przełknięcia dla tutejszego prowincjonalizmu."


Paweł i Zofia Kochańscy z Karolem Szymanowskim i Arturem Rubinsteinem na statku ,,Carmania”

Zraniony Karol postanowił wyjechać z odrodzonej po pierwszej wojnie światowej Polski. Jego podróż, ponownie przez Londyn, zawiodła go do Ameryki w 1921 roku. Za oceanem przebywał pięć miesięcy, w czasie których, jak wspominał w liście do przyjaciela zarabiał dolary, a także spędzał dużo czasu z Arturem Rubinsteinem zdobywającym sławę kompozytorem pochodzącym z Łodzi.

Badacze określają czas po powrocie Karola do kraju, jako trzeci etap jego twórczości. Argumentami potwierdzającymi tą teze są kompozycje powstałe po 1921 roku. Nastąpiło skrystalizowanie  się autorskiego stylu twórczego. Szymanowski posługiwał się elementami muzyki ludowej, podkreślając cechy stylu narodowego, kreśląc utwory kunsztowne i przemyślane. Szukając natchnienia kompozytor wiele podróżował po Tatrach, gdzie słuchał lokalnych grajków. Karol dostrzegł w muzyce góralskiej elementy, których nie odnajdywał w innych nurtach brzmień ludowych. 


Wydany w 1925 roku egzemplarz przedstawiający grę Szymanowskiego, inspirującego się twórczością Fryderyka Chopina

Kompozytor nie cieszył się uznaniem wśród krytyków muzycznych.. To młodzi ludzie dostrzegli wysiłek, jakiego podjął się Szymanowski. Muzyk nigdy nie chciał być pedagogiem, ponieważ uważał, że proces uczenia tłumi naturalny talent studentów.  Po latach uświadomił sobie, że cel, który pragnie on osiągnąć - przyspieszyć rozwój muzyki polskiej i zrównać się techniką kompozytorską z przedstawicielami innych krajów, musi podjąć się edukacji nowego pokolenia twórców. 

Szymanowski objął stanowisko dyrektora Warszawskiego Konserwatorium w marcu 1927 roku. Pragnął on wychowywać młodzież w szacunku do dokonań przodków, ,,jednakże celem naszym jest przecież nie ,,wczoraj’’, ale ,,dziś’’ i ,,jutro’’ - słowem - jest to twórczość, a nie zasklepienie się w uzyskanych już zdobyczach.’’ - jak mówił. 

 


Willa Atma w Zakopanem

W 1930 cierpiący na gruźlicę kompozytor na stałe zamieszkał w wynajmowanej willi „Atma” w Zakopanem skąd zarządzał Akademią Muzyczną w Warszawie przez okres dwóch lat.Podróżował często na kuracje lecznicze do szwajcarskich sanatoriów. Choroba zaatakowała gardło kompozytora, wskutek czego Szymanowski nie był w stanie niczego jeść. Zmarł 29 marca 1937 w czasie snu, w klinice Du Signal w Lozannie. Pogrzeb odbył się 7 kwietnia 1937 w Krakowie.
Zakopiańska willa, w której Szymanowski mieszkał pod koniec życia obecnie jest Oddziałem Muzeum Narodowego w Krakowie.

Najbardziej znanymi dziełami stworzonymi przez Karola Szymanowskiego są:
Stabat Mater 
Król Roger 
Pieśni muezina szalonego


 

Źródła:
https://polona.pl/item/portret-pawla-kochanskiego-z-arturem-rubinsteinem-stefanem-spiessem-i-karolem,NTc2NjU0Nw/0/#info:metadata
https://polona.pl/item/portret-pawla-i-zofii-kochanskich-z-karolem-szymanowskim-i-arturem-rubinsteinem-na,NTc3MDExMw/0/#info:metadata
https://pl.wikipedia.org/wiki/Karol_Szymanowski#/media/Plik:Karol_Szymanowski.jpg
https://polona.pl/item/fryderyk-chopin,NzMxMzI2NTM/0/#info:metadata
https://polona.pl/item/cztery-piesni-na-glos-i-fortepian-op-2-no-6-pielgrzym-vier-lieder-fur-singstimme,NzIyMDIzMDY/
https://polona.pl/item/piesni-polskie-opracowali-na-fortepian-z-podlozonym-tekstem-feliks-szymanowski-i-karol,ODIwODkyMDI/0/#info:metadata
https://pl.wikipedia.org/wiki/Karol_Szymanowski#/media/Plik:Zakopane-atma.jpg
https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/537020/edition/513819/content